یک مهندس شیمی قبل از آن که یک شیمیدان باشد یک مهندس است! مهندسی که کمی شیمی می‌داند. مهندسی که کشفیات آزمایشگاهی شیمیدان ها را تا تولید در مقیاس صنعتی توسعه می دهد. مهندسی که فرایند طراحی می کند. مهندسی که تجهیزات برای فرایندهای شیمیایی، بیولوژیکی و زیست محیطی طراحی می کند. به عبارت دیگر مهندسی شیمی یکی از رشته های مهندسی است نه یکی از گرایش های رشته شیمی.
وظيفه اصلي مهندس شيمي اين است كه كشفيات شيميدان پژوهشگر را در اختيار گيرد و به آن در صنعت شيمي جامه عمل بپوشاند. البته در كنار اين وظيفه مهم، به فعاليتهاي ديگري از جمله تحقيق و بررسي در صنايع شيميايي و انجام اقدامات بهينه سازي آن نيز مي‌پردازد.
این رشته در مقطع کارشناسی دارای 8 گرایش زیر می باشد:
1-پالایش:
گرایش پالایش به طراحی پالایشگاهها باز می‌گردد. یعنی دانشجوی این گرایش شیوه طراحی دستگاههایی مثل برجهای تقطیر، دستگاههای جداكننده مایعات از مایعات و گازها از مایعات را می‌آموزد. دستگاههایی كه مشتقات هیدروكربنی مثل بنزین و گازوئیل و مواد سنگین‌تر مثل قیر و شوینده‌ها را از نفت خام جدا ساخته و به دست می‌آورند.
2-پتروشیمی:
دانش تبدیل شاخه ای از فراورده های نفتی به فرآورده های غیر نفتی.
پس از اکتشاف نفت، به تدریج مواد شیمیایی مختلفی از آن به دست آمد و صنعت جدیدی به نام صنعت پتروشیمی بنیان گذاشته شد. صنعتی كه ماده اولیه آن مشتقات نفت و گاز است یعنی با انجام واكنش‌های فیزیكی و شیمیایی در هیدروكربن‌های مایع و گاز می‌توان به فرآورده‌های پتروشیمی دست پیدا كرد.
وظیفه مهندسی پتروشیمی طراحی دستگاهها و فرایند تولید مواد مختلف از جمله كودهای شیمیایی، شوینده‌ها و فراورده‌های پلیمری (مواد اولیه پلاستیك‌ها ، لاستیك‌ها و الیاف مصنوعی) و مواد شیمیایی (اسیدها ، حلالها) از نفت و برشهای نفتی است.
گفتنی است كه دروس تخصصی دانشجویان این رشته بیشتر در مورد كاتالیزورهای صنعتی است كه در رآكتورها به كار می‌رود.
3-پلیمر:
دانش تبدیل پلیمرهای خام (PVC,PP,PE) به پلیمرهای صنعتی (لاستیک، چسب، رنگ و ...)
مهندس پلیمر وظیفه ساخت فرآورده‌های پلیمری مصنوعی از جمله رنگهای شیمیایی، پوشش كابلها، لاستیك‌ها و پلاستیك‌ها را از مواد نفتی برعهده دارد. این رشته كه تا سال 1362 یكی از گرایشهای مهندسی شیمی بود، در حال حاضر به عنوان یك رشته مستقل با دو گرایش صنایع پلیمر و تكنولوژی و علوم رنگ در دانشگاهها و مراكز آموزش عالی ارائه می‌شود. اما با این وجود هنوز در تعداد محدودی از دانشگاههای كشور، مهندسی پلیمر یك رشته مستقل نیست بلكه یكی از گرایشهای مهندسی شیمی می‌باشد.
یك مهندس پلیمر حداقل 12 یا 13 درس تخصصی در زمینه گرایش صنایع پلیمر و یا تكنولوژی و علوم رنگ گذرانده است و در نهایت نیز كارشناس در یكی از دو گرایش فوق می‌شود. اما مهندسی شیمی گرایش صنایع پلیمر بیشتر دروسی كه می‌خواند با مهندسی شیمی در مفهوم عام آن ارتباط دارد و در نهایت در یكی از زمینه‌های پلیمر مثل فرایند شكل‌دهی پلیمر یا طراحی واحدهای صنعتی تولید پلیمر، تبحر پیدا می‌كند.
4-صنایع گاز:
دانش تبدیل گاز طبیعی به گاز قابل مصرف (شامل عملیات استخراج، پالایش، انتقال و...).
مهندسی شیمی گرایش گاز شامل تمام فرایندهایی است كه بر روی گاز انجام می‌شود، تا این ماده قابل مصرف گردد.
برای مثال عمق چاهی كه برای استخراج گاز زده می‌شود، قطر لوله‌ای كه گاز را از چاه به پالایشگاه و یا از پالایشگاه به شبكه‌های شهری منتقل می‌كند، نحوه انتقال گاز از چاه به پالایشگاه، نحوه گرفتن گاز دی‌اكسید كربن از این ماده (برای جلوگیری از خورده شدن لوله‌ها) ، نحوه شیرین كردن گاز (به گاز اولیه كه از چاه استخراج می‌شود، گاز ترش می‌گویند كه قابل مصرف نیست و باید طی فرایندهایی آن را به گاز شیرین كه قابل استفاده در مصارف شهری و ... است تبدیل كرد) همه در حیطه فعالیت یك مهندس شیمی گرایش گاز قرار دارد.
5-صنایع شیمیایی معدنی:
دانش تبدیل مواد شیمیایی استخراج شده از معدن به محصولات شیمیایی معدنی (گچ، سیمان، کاشی، اسیدها و بازها، گازهای صنعتی و ... )
6-صنایع غذایی:
دانش تبدیل مواد غذایی به محصولات غذایی مغذی‌تر و با طعم بهتر.
7-طراحی فرایندهای صنعت نفت:
همانطور که از نام آن مشخص است در دروس اختصاصی و اختیاری این گرایش باید مسائل مربوط به صنایع نفت مطرح شود.
8-بهره برداری:
این گرایش را می توان رشته ای مستقل دانست و شامل دروسی مانند اکتشاف نفت، حفاری، مخازن هیروکربنی و ... است.
موقعیت شغلی در ایران :
هرکارخانه تولیدی اعم از کوچک یا بزرگ نیاز به یک مهندس شیمی دارد. چون تقریباً تمام فرایندهای نوین از مواد شیمیایی استفاده می‌کنند. کشور ما نیز به عنوان یک کشور نفت‌خیز برای استخراج، پالایش، انتقال نفت و همچنین برای تبدیل نفت به فرآورده‌های شیمیایی که دارای ارزش افزوده بسیار زیادی هستند، نیاز به مهندسین شیمی دارد. فعالیت در دو بخش مهم صنعت یعنی طراحی رآکتورها و طراحی دستگاههایی که به جداسازی مواد می‌پردازند نیز تنها منحصر به مهندسین شیمی می‌شود. علاوه بر صنایع نفت و گاز و پتروشیمی، همه کارخانه‌ها از جمله کارخانه‌های سیمان، سرامیک، صنایع غذایی و حتی نیروگاه‌ها به مهندس شیمی نیاز دارند. فارغ‌التحصیل مهندسی شیمی گرایش صنایع غذایی نیز بطور اختصاصی می‌تواند در کارخانه‌های تولید مواد غذایی یا داروسازی فعالیت کند.